MARIA TĂNASE DE ROEMEENSE LEGENDE

March 4, 2017

MARIA TĂNASE vertegenwoordigt de ziel en de geest van de populaire Roemeense muziek in de 20e eeuw. Tănase ‘s krachtige en rijke stem met een uniek timbre in combinatie met een gevoel voor melodrama, weerspiegelt de kosmopolitische cultuur van Boekarest, dat in de jaren ’30 en ’40 het ‘Parijs van het Oosten’ werd genoemd. Zij werd verheven tot idool van het Roemeense volk.

Bijna niemand in Roemenië kent een plausibel antwoord op de vraag waarom pas bijna 40 jaar na haar dood haar muziek buiten haar geboorteland bekend werd. De Tweede Wereldoorlog, het IJzeren Gordijn en wellicht haar vroege dood, kunnen de reden zijn dat alleen insiders aan de andere kant van de Balkan zich bewust waren van Maria Tănase, tot aan het einde van de jaren negentig. Zij was een fenomeen met een stem die wat betreft diepte en emotionele kracht vergelijkbaar is met Edith Piaf en Amalia Rodrigues. Zij wist haar emoties te delen met haar publiek waardoor ze een nationalistische trots creëerde.

Maria Tănase werd geboren in 1930 in Cărămidarii de Jos, een buitenwijk van Boekarest in de meest arme omstandigheden; anders dan menig biografie vermeldt. Tijdens de zwangerschap wilde haar vader dat zijn vrouw het kind zou laten aborteren omdat er geen geld voorhanden was om een gezin met een derde kind te onderhouden. Haar moeder weigerde de abortus. In haar vroegste jeugd bracht Maria veel van haar tijd door op de vele markten en op het land tussen de arbeiders waar zij ook voor het eerst in contact kwam met de Roemeense volksmuziek. Hier hoorde zij voor het eerst de DOINA.

Doina

De Doina is een muziekstijl met vrije improvisatie die ontstaat op het moment zelf, veelal tijdens het werk. Bijvoorbeeld tijdens de oogst, ze zingen op het ritme van het oogsten met een tekst die er veelal niet toe doet. De melodie met veel melisma’s bepaalt alles. Er zijn echter ook Doina’s met meer poëtische teksten te vinden. De Doina is ook sterk beïnvloed door de Turkse Makam en is verder terug in de geschiedenis van oorsprong Aziatisch. De improviserende muziekstijl kan ook vergeleken worden met de Blues en wordt veelvuldig gebruikt in de Klezmermuziek. Meestal is de Doina vocaal maar vaak ook instrumentaal. De Roemeense folklore heeft zich de Doina toegeëigend. 

Nog geen 16 jaar oud verliet zij haar ouders en meldde Het eerste openbare optreden van Maria Tănase was dan ook het zingen van een dergelijk klaagzang. Zij koos de klaagzang die ook haar oom zong toen zijn vrouw overleed.

ik wil sterven maar de dood komt niet

ik wil leven maar ik heb niemand om voor te leven

Nog geen 16 jaar oud verliet zij haar ouders en meldde zich aan voor een plaatselijke Miss verkiezing. Begrijpelijk, gezien het feit dat zij een legendarische schoonheid was. Een jonge arts raakte meteen in de ban van Maria en zij werd zwanger. Deze zelfde arts aborteerde haar met als gevolg dat zij nooit meer kinderen kon krijgen. Na dit voorval beëindigde zij de relatie en voorzag Maria in haar levensonderhoud door te gaan werken in een bar. Het feit dat zij geen kinderen kon krijgen bleef een zwaar thema en maakte dat zij vele jaren later een 17 jarig meisje uit Banat inofficieel zou adopteren, die tot haar overlijden met haar bleef samenwonen.

Op 21 jarige leeftijd nam zij deel aan een auditie voor het Revue Theater. Tijdens deze auditie zong zij een Doina en werd meteen aangenomen. Er was wel een probleem, de regisseur heet ook Tănase en Maria moest haar naam veranderen in Atanasiu. Meteen na het eerste succes in het Revue Theater veranderde zij in een diva en bespeelde iedereen met nukkige voorwaarden om tot een optreden over te gaan. In haar relatie met de regisseur ontwikkelde zij zich tot een echte bohemien en trad op in voor die tijd gewaagde korte broeken en verentooi. Al snel verliet zij het Revue Theater en startte een nieuwe affaire met een journalist. In deze periode ontmoette ze Harry Brauner, een collector van folklore. Hij hoorde haar per toeval zingen en bracht haar in contact met een platenfabrikant die een eerste grammofoonplaat voor haar uitbracht. De platenmaatschappij verkeerde in moeilijke tijden maar door het succes van deze opname keerde voor hen het tij en werd het een welvarend bedrijf. Na de plaatopname volgde de Radio in 1938 en werd zij snel tot een nationale beroemdheid. Helaas zijn deze eerste radio opnamen vernietigd door de autoriteiten in de eerste maanden van de Statul Național Legionar (de Roemeense regering van 6 september 1940 tot 23 januari 1941). Deze regering verbood haar ook op te treden in deze periode.

Op 21 jarige leeftijd nam zij deel aan een auditie voor het Revue Theater. Tijdens deze auditie zong zij een Doina en werd meteen aangenomen. Er was wel een probleem, de regisseur heet ook Tănase en Maria moest haar naam veranderen in Atanasiu. Meteen na het eerste succes in het Revue Theater veranderde zij in een diva en bespeelde iedereen met nukkige voorwaarden om tot een optreden over te gaan. In haar relatie met de regisseur ontwikkelde zij zich tot een echte bohemien en trad op in voor die tijd gewaagde korte broeken en verentooi. Al snel verliet zij het Revue Theater en startte een nieuwe affaire met een journalist. In deze periode ontmoette ze Harry Brauner, een collector van folklore. Hij hoorde haar per toeval zingen en bracht haar in contact met een platenfabrikant die een eerste grammofoonplaat voor haar uitbracht. De platenmaatschappij verkeerde in moeilijke tijden maar door het succes van deze opname keerde voor hen het tij en werd het een welvarend bedrijf. Na de plaatopname volgde de Radio in 1938 en werd zij snel tot een nationale beroemdheid. Helaas zijn deze eerste radio opnamen vernietigd door de autoriteiten in de eerste maanden van de Statul Național Legionar (de Roemeense regering van 6 september 1940 tot 23 januari 1941). Deze regering verbood haar ook op te treden in deze periode.

Statul Național Legionar

In 1927 richtte Corneliu Codreanu (een Roemeens politicus en fascist) het antisemitische en fascistische Legioen van de Aartsengel St. Michael op. De Roemeens fascistisch leider Horia Sima werd Legioen Commandant en Legioen Chef van het Banaat. Het Legioen van de Aartsengel St. Michael, sinds de jaren dertig de IJzeren Garde genoemd, was extreem antisemitisch en fel gekeerd tegen joden, communisten, kapitalisten en tegen koning Caroll II van Roemenië (koning Caroll II had een relatie met de joodse Magda Lupescu).

In 1938 werd Codreanu gearresteerd en nam Horia Sima de taken van Codreanu waar. Op 30 november 1938 werd Codreanu – mogelijk in opdracht van de koning – vermoord. Horia Sima werd de nieuwe leider van de IJzeren Garde. In januari 1939 lekte er een plan van de Garde uit: zij waren van plan om het koninklijk paleis in Boekarest te bezetten en de koning af te zetten. Tientallen gardisten werden gevangen gezet. Horia Sima wist naar Duitsland te ontkomen.

Maria Tănase vertegenwoordigde Roemenië in 1937 tijdens de Wereldtentoonstelling in Parijs en in 1939 tijdens de New York World’s Fair. Maria Tănase bracht de volksmuziek van het platteland naar het podium. Zij wist het nieuwe mondaine leven goed te combineren met haar afkomst en bleef gedurende haar hele leven in een spagaat met het authentieke en het mondaine. Bewust van haar schoonheid kleedde zij zich alleen in haute couture afkomstig uit Parijs.

Constantin Brâncuși

In Parijs ontwikkelde zij zich tot een beroemdheid en ontmoette daar haar eveneens beroemde landgenoot de beeldhouwer Brâncuși waar ze al snel een verhouding mee kreeg. Het begon allemaal in 1938 in Parijs, waar Dimitrie Gusti een tentoonstelling met volkskunst organiseerde. Tijdens de eerste ontmoeting ontstond meteen een gekke maar hartstochtelijke verhouding met de 62 jarige internationaal gerenomeerde beeldhouwer die zich op dat moment op het toppunt van zijn artistieke rijpheid bevond. Maria was net 25 jaar oud.

Even snel als deze verhouding ontvlamde doofde deze. Brâncuși was erg dominant en bezitterig en had een uitgesproken mening. Voor hem was de menselijke stem het hoogste en schoonste wonder van muzikale expressie, het deed hem pijn Maria’s melancholische klaagzangen en treurige volksliederen te beluisteren in gelegenheden met feestvierende toehoorders. Hij vond dat Maria in de opera thuis hoorde.

Na een jaar verlaat zij Brâncuși en vertrekt voor een tournee naar US. In New York ontmoet zij haar landgenoot George Enescu met wie zij ook tijdens de Tweede Wereldoorlog optrad voor de soldaten aan het front.

Nadat zij weer terugkeerde in Roemenië en daar in vrijwel alle steden optrad, bereikte haar carrière een hoogtepunt. Iedereen wilde haar horen en zien. Het publiek raakte totaal in de ban van haar. In deze periode wisselde zij snel en veelvuldig van minnaar. Na lang wachten trouwde zij uiteindelijk met Clery Sachelarie en hem bleef ze trouw tot het einde van haar leven. Zij noemde hem haar “beschermengel” ondanks het feit dat Clery Sachelarie leefde van haar geld en dit vergokte waar hij maar kon.

Maria was nooit echt rijk, zij spendeerde alles wat ze verdiende aan feesten en gaf veel van haar inkomsten aan minder bedeelden. Vooral waar het kinderen betrof kende zij geen maat en gaf alles weg. Ook zette zij zich in voor jonge artiesten die zij zonder meer inzette tijdens haar eigen concerten en de jongere generatie op weg hielp naar een carrière. Zelf moest Maria vaak geld lenen om aan haar eigen financiële verplichtingen te kunnen voldoen en accepteerde lange en vermoeiende tournees om de geleende bedragen weer terug te kunnen betalen.

Maria was trouw aan haar mensen en leefde intensief met hen samen. Wanneer zij in disbalans raakte vertrok zij voor een langere periode naar haar geboortedorp en kwam pas terug als ze nieuwe energie had opgedaan. Wanneer ze voelt dat haar gezondheid achteruit gaat verlaat ze Boekarest en gaat naar Târgu Jiu waar zij een school voor jonge artiesten start en tegen het advies van haar artsen in, een tournee van 75 dagen op zich neemt. Tijdens de 4de dag stort zij tijdens een voorstelling in Oradea in en wordt naar het ziekenhuis gebracht waar longkanker wordt geconstateerd.

Testament

Vlak voor haar dood maakt zij een testament en laat al haar bezittingen na aan haar zus. Haar testament bevat een lijst met wensen, waaronder een begrafenis in stilte. De begrafenis werd echter het evenement van het jaar net zoals al de andere wensen niet werden gerespecteerd. Zij stierf in feite arm, maar de staat maakte een fortuin aan de rechten op de 480 songs die zij naliet.

Raymond Janssen voor het Roemenië magazine 2015